Eilanden van traagheid

In een klein India-restaurant hielden we vrijdagavond met de kids een culinaire warming-up voor het jaarlijkse Southern Blues Festival. Nog voor het hoofdgerecht, een heerlijke Biryani Kipschotel, ontving ik een verlaat verjaardagscadeau: een combipakket met een duidelijke boodschap. Allereerst het boek 'Leven is nu' van Anselm Grun over de kunst van het ouder worden en de cd 'Old Ideas'van Leonard Cohen.

Zaterdagochtend werd ik ruim acht uur na een zeer memorabele jamsession, waarbij naast allerlei Amerikaanse bluesgiganten als Preston Shannon en Henry Oden ook de pas 13-jarige  (!) Guy Smeets schitterde, met lichte hoofdpijn wakker. Een herkenbare straf als je een avond verplicht Brand in plaats van Gulpener moet drinken. Daarom was er eerst wat snoeiwerk in de buitenlucht en een heel stevig ontbijt voor nodig om te kunnen beginnen aan het boek van de benedictijner monnik Grun. Het eerste hoofdstuk sluit keurig aan bij een aantal adviezen, die mijn omgeving me de laatste tijd opvallend ongevraagd probeert te geven. "Het wordt tijd dat het wat rustiger in je hoofd wordt, accepteer het ouder worden en pas je levensritme wat aan." De monnik heeft daar een mooie omschrijving voor: 'Ga alvast wat vaker op zoek naar eilanden van traagheid'.

Mijn eerste gedachte was, om heel eerlijk te zijn: 'Wat een prachtige titel voor een boek: 'Eilanden van Traagheid'. En mijn tweede: 'Misschien kan ik via twitter mensen aansporen om hun eilanden van traagheid te beschrijven als bijdrage aan weer een nieuw crowdsourcing e-book van importantie.

Maar na het lezen van hoofdstuk 2 begreep ik het allemaal veel beter:
Zaterdagmiddag heb ik in onze woonkamer mijn eigen eiland van traagheid gecreëerd. In de luie stoel met extra kussens luisterde ik in de repeatstand naar Leonard Cohen, met een goed glas witte wijn in de hand en wat blokjes schapenkaas op grijpgrage afstand. Het was zo'n grote cultuuromslag in huize Seeverens dat mijn lief na een paar uurtjes zenuwachtig vroeg: 'Moest jij niet ook nog naar het wielrennen of Borussia Dortmund kijken?'

Het vasteland van tempoversnellingen heb ik echter gisteren niet meer bereikt. Daarvoor voelde het veel te goed op mijn eigen eiland. MIjn kinderen zullen trots zijn. Ik hoor mijn zoon al zeggen: "Nu nog leren er geen blog meer over te willen schrijven, maar zo'n moment alleen te ondergaan...''

Edushock: en hoe nu verder?

Het voordeel van net iets te zwaar en te laat tafelen met vrienden is bij mij dat ik die nacht gegarandeerd veel zal dromen. Vannacht werd weer eens het bewijs geleverd. Soms valt 'the dream after the dinner before' tegen en word ik weer ziek, moet ik afscheid nemen of ben ik betrokken bij een hevig conflict. Ik weet niet of het aan de 'vergeten groenten', het witlof-soepje, mijn favoriete dessertwijn of de Edushock Experience van afgelopen woensdag lag, maar deze keer was het meer een visioen dan een droom.

De droomlocatie was een Mima House -achtige omgeving, een concept waarvoor ik in het Heuvelland wel een paar mooie plekken zou weten. Allerlei interessante mensen vlogen in, vaak zelfs letterlijk. Soms vaag, dan weer HD-helder. Mooie mensen, wijze mensen, grappige mensen, in allerlei soorten en maten. Jong en oud, onbekend en bekend. Luidruchtig en fluisterend, lief en dwingend, maar allemaal betrokken en verlangend naar nieuwe verbindingen.

Ook deze keer begon de ochtend volgens de weekendwetten weer veel te vroeg en dus had ik de afgelopen uren alle ruimte om onder begeleiding van vrolijke vogels betekenis aan de droom te geven. Wie mijn blog van donderdag over Edushock heeft gelezen, weet dat voor mij het echte shockeffect van deze onderwijs-onderstroomconferentie pas wordt bepaald door de noodzakelijke strategie over het vervolg. Wat zien we, ook al op korte termijn, in ons onderwijs terug van al die mooie plannen, brainstormsessies, voornemens en gevoelens? Mijn meest recente droom bevestigt mij in mijn overtuiging dat daarvoor snel een aantal, om in Edushock-termen te spreken, 'onderwijzigers met brainpower' elkaar in Nederland dienen op te zoeken. Natuurlijk onder leiding van Harriet Kollen, die als eerste het Edushock-gedachtegoed vanuit België naar Nederland haalde.

Zelf vind ik een aansprekende leeromgeving een belangrijke voorwaarde voor de nieuwe Academies van het Leven (met dank aan Vera Camilla). Marc en Nicole Maurer van Maurer United (klik de blokjes onder architecture aan) ontwerpen hele mooie duurzame ruimtes, zoals nu alweer bijna tien jaar geleden de Boerenwereldkeuken (zie site). Van dit concept kan ik zo een vertaling naar schoolpleinen bedenken als voorbereiding op het Nieuwe Werken.
Horstship is een milieuvriendelijk, duurzaam, autonoom, energie- en klimaatneutraal leslokaal voor, door en van leerlingen, bedacht als blijvende herinnering aan een overleden docent.
Anne-Marie Rakhorst bracht het cradle-to-cradle concept naar Nederland en haar ingenieursbureau Search weet alles van duurzaam bouwen af. Ze houdt zich nu ook bezig met de transformatie van de vele leegstaande kantoorpanden in ons land naar betaalbare en duurzame woningen, ook speciaal voor jongeren. Waarom kunnen diezelfde kantoorpanden niet geschikt gemaakt worden om invulling te geven aan bijvoorbeeld het gedachtegoed van een levenlang leren?
Rob Lindhout en Ellen Kusters waren al op Edushock aanwezig en houden zich dagelijks bezig met het op een bijzondere manier inrichten van leeromgevingen.
Op TedxEutropolis ontmoette ik het creatieve duo Arnout en Gijs Van Vaerenbergh die in het Belgische Haspengouw een transparante kerk bouwden. Zij hebben ongetwijfeld ook uitzonderlijk creatieve ideeën over hoe je leren in de toekomst kunt vertalen in geschikte leeromgevingen. Kunstenaar Sjef Drummen heeft als onderwijsdirecteur in Roermond bij Niekée al een unieke leer- en leefomgeving gerealiseerd:

Stel je nu eens voor dat je Sjef, Nicole & Marc, de mensen van Horstship, Anne-Marie, Rob, Ellen, Arnout en Gijs samen met jongeren bij elkaar  brengt voor een designsessie over leeromgevingen in de toekomst. En dat je vervolgens hun aanbevelingen in een soort Handboek voor Leeromgevingen vertaalt. Dan levert één aspect van de Edushock-leer ongetwijfeld al een tastbaar en invloedrijk resultaat op. Op dezelfde manier kun je de andere Edushock- thema's ook naar een (nog) hoger niveau tillen, namelijk dat van een tast- en zichtbare vertaling naar de onderwijspraktijk.

Wie heeft daar goesting in?

Nieuwe link:
Dirk de Boe, samen met Bernard Lernout en Pieter Sprangers de Vlaamse bedenkers van Edushock, beschreef in zijn blog hoe actief hij de afgelopen 10 dagen was om dit gedachtegoed te verspreiden: http://blog.edushock.be/#home  

Verleid worden op Edushock

Gelokt en verleid worden door een vrouw. Sandra is haar naam. Op mijn respectabele leeftijd gebeurt dat niet elke dag. Op 7 maart overkwam het me in Nijmegen. Daar stond ik om negen uur in een toen nog ijskoude fabriekshal Vasim om samen met ruim 200 'onderwijzigers' een edushock te ondergaan.

Alles bleek anders op het eerste Edushock onderwijscongres in Nederland. Geen gelikte congreszaal voor deze voorlopers in onderwijsland. Geen workshops over klassenmanagement, het digitale schoolbord of  lesmethodes door de traditionele onderwijsadviesbureaus of -experts. Nee, het (ijzersterke) organiserend duo Harriet Kollen (@bloei in de twitterwereld) en Lotte Renssen van Blits event hadden gekozen voor workshocks over thema's als authentiek spreken, de omgekeerde leerroute van praktijk naar theorie in de Waterfabriek, passion based learning en het vormgeven aan leeromgevingen buiten de schoolmuren. Je kon ook kiezen uit Edu-Art, heldenkunde, het didactische middel van de dialoogtafel, 'kleur bekennen' van Josien Pennings over voorkeursgedrag en de reis van de held. De hernieuwde kennismaking met MyMachine, een bekroond Belgisch onderwijsproject dat voor echte doorlopende leerlijnen zorgt tussen po, vo en mbo, beviel me uitstekend (tip: nog zo'n indrukwekkend onderwijsinitiatief van onze zuiderburen: http://streetwize.be/).

Al die kennis werd me aangeboden in met hekken en zwarte plastic afgeschermde ruimtes, gevuld met stoeltjes met een hoog zit-en-valrisico vanwege de kwetsbare ouderdom en tafels die ik tot dan uitsluitend aan feesttenten koppelde. Denkbeeldhouwer Guido Crolla legde die sfeer overigens op een fantastische wijze vast in een fotoreeks, die je Edushock laat voelen. Beperkt in mijn bewegingsvrijheid en soms last hebbend van de zeer betrokken groep naast ons, ontstonden er toch waardevolle leermomenten vanwege de bereidheid van alle aanwezigen om te willen leren. Hoe gek het ook klinkt, dat is bij docenten niet altijd een vanzelfsprekendheid.

Alleen de warming-up was ook deze keer een filmpje, maar wel meteen een bijzonder, ondanks de wat eenzijdige muziek en een te sombere voice-over:

Daarna was er ook 'live' volop aandacht voor jongeren met een andere kijk op onderwijs. Vera Camilla heeft het reguliere mbo verlaten en leert liever in haar eigen Academie van het Leven. Haar blog over beauty, fashion en  lifestyle heeft dagelijks 13.000 unieke bezoekers. Daar werkt ze soms 10 tot 12 uur per dag aan, maar ze kan er dan ook heel behoorlijk van leven. Een geweldige, gepassioneerde meid met wie het reguliere onderwijs geen raad wist, zeker toen ze op haar blog fijntjes haar mening over haar opleiding formuleerde. Een studierichting, die werd gekenmerkt door een enorm verzuimpercentage en niet te motiveren medestudenten.

Vervolgens betrad Robert van Hoesel, bekend van zijn TEDxYouth optreden, het redelijk geïmproviseerde podium. Ook hij had en heeft moeite met de aanpak in het reguliere onderwijs en is inmiddels een ondernemer (http://www.youngwave.nl/) van wat hij 'de prestatiegeneratie' noemt: 'onbevangen, leergierig en creatief'. Voor wie hem heeft gemist: in MAXX Magazine stond een aardig interview met hem over zijn site voor jongeren met gescheiden ouders. Robert schetste zijn ideale school met veel keuzes voor leerlingen, zowel bij de planning, inhoud als beoordeling van het leeraanbod. Een mooi bestaand voorbeeld daarvan is te lezen op http://abcstudenten.nl/, ook vertegenwoordigd in Nijmegen. En dat allemaal bij voorkeur in een leeromgeving met veel elementen uit de gamewereld, zoals het bereiken van een 'next level', 'masters' en 'learning points'.

Tijdens de lunch ontmoette ik natuurlijk allerlei aardige, meestal bekende mensen uit het alternatieve onderwijscircuit, maar het echte 'wow-gevoel', zoals bij de Inspiratiekaravaan en het NNF , ontbrak op dat moment nog. In een opwelling deelde ik mijn gevoel via een tweet met de wereld: Veel op #edushock heb ik al ooit gehoord & gezien. Ben ik na de voetbal-, onderwijs- en social media-wereld toe aan een nieuwe, vierde wereld? Mooi is dan te ervaren hoe binnen een paar minuten allerlei mensen je meehelpen om zo'n nieuwe belevingswereld te omschrijven. Terugkerende tip: 'misschien is het nu wel tijd voor je innerlijke wereld'. In een kroeg aan het Vrijthof in Maastricht heb ik daar dezelfde avond al goed over gebrainstormd.:)

Maar opeens werd ik gistermiddag ook in Nijmegen weer in mijn ziel geraakt, kreeg ik het spontaan warm, raakte ik opgewonden. Eerst inspireerde Erno Mijland mij al veel meer met zijn bijdrage over de Universiteit van Middelbeers, maar de verleiding sloeg pas echt toe toen Sandra van Kolfschoten het podium betrad. Al enige tijd mag ik haar meemaken in haar kracht: op een zeer eigen wijze nieuwe onderwijsprojecten bedenken en begeleiden. In Vasim verklapte ze haar inspiratiebron en tevens route naar succes: de lokpaarden van Marrum.

Na de Allerheiligenvloed in de nacht van 31 oktober op 1 november 2006 kwamen 200 paarden vast te zitten op een  kwelder bij het Friese plaatje Marrum. Politie en brandweer kregen ze er niet vanaf. Vier ruiters op lokpaarden waren drie dagen later wel succesvol. Sandra: "Ze lieten zich niet imponeren of afleiden en onderscheidden zich door het lef en vertouwen waarmee ze hun eigen operatie inzetten. Voor het onderwijs van de toekomst, voor Edushock dus, zijn ook lokpaarden nodig. Daarvoor is het nodig dat je broedend, scharrelend en zwermend om je heen probeert hoe je de andere onderwijscollega's van hun eiland af krijgt. Dan moet je weten hoe je deuren opent, mensen van de waakvlam haalt en ongekende energie vrijmaakt. We moeten in dat proces onderwijsmensen duidelijk maken dat ze hun klus als welbestede levenstijd zien." 

Sandra heeft de weg naar dat einddoel vertaald in twintig concrete tips, die zij 'lessen in lokpaardschap' heeft genoemd. Ze heeft die aan mij meegegeven en dat inspirerende lijstje ligt inmiddels, uitnodigend voor elke bezoeker, in mijn werkkamer van de TalentenAcademie:

1. Word wakker

2. Omarm een concept dat taal en betekenis geeft aan waar jij voor staat. Liefst meerdere. Dompel je onder. Laatje mee varen en voeren

3. Werk en leer samen met je leermeesters en inspiratoren

4. Laat je inspireren door wat je (nog) niet begrijpt

5. Werk als een dolle aan je eigen meesterschap. Lees alles, weet alles. Blijf leren. Ken iedereen. Het idee van op een paard gaan zitten, is niet genoeg. Je moet ook goed kunnen rijden

6. Zoek partners op dezelfde essentie en waar je mee op vakantie zou willen en kunnen

7. Heb het Lef dingen te doen die je nog nooit hebt gedaan en zeg en zorg dat het goed komt. Wees onverschrokken naïef

8. Maak formeel informeel, congressen, opdrachten, plannen van aanpak, verslagen, ontmoetingen

9. Maak je Levens Werkdag zo mooi mogelijk. Begrijp dat mooi werk ook automatisch goed werk is. Wees waarachtig en laat je raken. Verwar werk met vriendschap en leven. Maak van je werk je leven. Besef dat het levenstijd is die je opmaakt.

10. Hou de dingen kleinschalig, geheim en ondergronds. Niet voor iedereen. Zeker nooit verplicht. Maak iets zo tot object van begeerte

11. Gebruik nieuwe, consistente taal.

12. Weet wat je weglaat. Ken de gangbare modellen en concepten en vervang deze door lichtvoetige versies.

13. Laat je niet vangen. Hoor overal bij en nergens. Beweeg in verschillende groepen en verbind deze.

14. Raak jezelf niet kwijt. Blijf staan voor je zaak. Kies voor de consequenties van je overtuiging. Als je vrijgevig wilt zijn, geef je de meeste rondjes 

15. Geef andere meesters ruimte, podium en licht

16. Doe maar wat. En doe dat toevallig heel goed

17. Buig de regels naar je eigen hand. Of ontduik ze. Of ontregel ze

18. Laat je irritatie de bron zijn van iets nieuws en schoons

19. Geniet ervan maar niet te lang. Blijf nieuwsgierig naar wat nog ontdekt kan worden. Omring je met lokpaarden die jou verleiden van je eigen eiland af te komen

20. Geloof vooral niet wat ik te zeggen heb. Maar onderzoek wat het voor jou betekent om lokpaard te zijn. Hanteer daarbij het principe van vooruit leven en achteruit leren. Naai het genie er achteraf in. Ontdek je eigen meesterschap. En doe dat beter dan ik. Bijvoorbeeld in 5 lessen...

En dit is het bewuste filmpje:

Het mag duidelijk zijn: Sandra heeft me met haar TEDverhaal bijzonder geraakt, verleid én hoop gegeven: dat in mijn oude én nieuwe wereld vooral de persoonlijke ontmoetingen met bijzondere mensen doorslaggevend waren en zullen zijn. Mijn zoektocht naar nog meer Sandra's, Harietten, Lexen, Joyces, Pieten, Kimmen, Theo's, Guido's, Dirken en Lottes is vandaag alweer begonnen.

Op de terugreis drong het besef door dat de deelnemers aan deze eerste Edushock Experience ook na gisteren nog steeds op een eiland in onderwijsland zullen staan, maar in de verte dienen zich reddende lokpaarden aan. Willen zij in hun reddingsactie slagen, zal bij een tweede editie van dit opmerkelijke initiatef ook de vraag op tafel moeten komen: hoe gaan we er met z'n allen voor zorgen dat al dat moois inderdaad een vaste plek in de dagelijke onderwijspraktijk van ons land krijgt? Daarom hoort er bij een follow-up naast de thema's 'discover, dream, design & destiny' ook 'strategy' op het programma te staan.

Eind volgende week verschijnt een mooi e-book over deze eerste editie. Het zou een goede stap naar borging van al die gepresenteerde denkrichtingen zijn als we over een paar maanden een tweede magazine zouden kunnen uitbrengen, waarin de enthousiaste deelnemers van gisteren verhalen over wat zij in hun eigen omgeving allemaal gedaan hebben met de opbrengsten van Edushock Experience 2012!

Links over Edushock Experience:

http://www.muzketier.nl/?p=2494  met de tekst van de tweetserenade

http://www.karinblogt.nl/archives/4041 mooie blog van deelnemer Karin Winters

http://www.trendmatcher.nl/ Een blog over dit event van een digitale onderwijziger

http://www.alain.nl/foto/item/the-edushock-experience.html?category_id=1  prachtige foto's

http://kimravers.wordpress.com/2012/03/08/edushockexperience/ mooie ter plekke getekende visuals
Een YouTube-filmpje van Lex Hupe met een korte sfeerimpressie van Edushock.
Een film op Leraar24 over de omgekeerde leerweg van de Waterfabriek.