Welkom

Mijn naam is Tjeu. Een ontelbare woordenstroom heb ik in mijn leven al gedeeld. Met vrienden, lezers, leerlingen, collega's en onbekenden. Vol liefde, emotie, soms met woede, dan weer met grote dankbaarheid. In boeken, op schoolborden, in trendy magazines, tijdschriften en nu online. Voor mij, voor jou.



maandag 26 oktober 2015

Keuzestress

'Orde scheppen in de vele keuzes die er zijn. Als je dan toch moet stressen, laat het dan in ieder geval zijn over keuzes die ertoe doen.' Dat advies gaf me in juni de jonge filosoof en Sartre-kenner Simon Gusman in een NRC-artikel over keuzestress. Dus worstelde ik me zaterdagochtend al vroeg samen met honderden bezoekers in de foyer van de Nationale Opera door het uitgebreide blokkenschema van de tweede editie van Brainwash. Dat is een jaarlijks filosofiefestival in hartje Amsterdam met een groot aantal filosofen en andere denkers die zich samen met de bijna 3000 bezoekers buigen over 'de persoonlijke en maatschappelijke vragen die wij ons moeten stellen om een beter leven te leiden.'


Begin er maar eens aan: kiezen uit een aanbod van 130 (!) programma-onderdelen, waarbij je innerlijke stem bij bijna elke titel meteen zegt: 'ga daar nu maar naar toe, dat mag je niet missen!' Emotionele chaos nog voordat het festival begonnen is.

Het hielp dit jaar een beetje dat een groot deel van de bezoekers bij de officiële opening in de Nationale Opera aanwezig kon zijn voor topsprekers als Michael Sandel - de Socrates van onze tijd - en Joris Luyendijk. Om te onderstrepen hoe talentvol hij is en waarschijnlijk nog meer om te bewijzen dat dit festival vooral lichtvoetig wil zijn, trad ook de jonge cabaretier Tim Franssen op. Hij tourt binnenkort met zijn voorstelling 'Het failliet van de moderne tijd' door heel Nederland. (speellijst). Ik heb zondag meteen een kaartje voor zijn voorstelling in Heerlen gekocht, want Tim verraste me met zijn live-trailer.

Ik ben niet langer meer besmet met het TEDx-virus vanwege de wurgwetten waaraan elke spreker zich nog steeds moet houden als het om tijd en vorm gaat. Hoe interessant en uitdagend het opeens wordt als je wel interactief met de zaal aan de slag mag gaan, bewees Sandel. Hij paste de bekende socratische methode toe om het publiek tot nadenken aan te zetten over twee eigentijdse dilemma's. 1. Mag een Indiase jonge vrouw die onder de armoedegrens leeft voor 7000 dollar haar baarmoeder verhuren waardoor een Westerse moeder met een baarmoederafwijking alsnog het geluk van een genetisch eigen kind kan ervaren? 2. In Namibië wordt de zwarte neushoorn met uitsterven bedreigd. Er is te weinig geld om de stropers effectief te bestrijden. De Dallas Safari Club bedacht een veiling waarop je door een heel hoog bod in de gelegenheid zou worden gesteld één keer officieel te jagen op zo'n neushoorn. Er kwam een bod van 350.000 dollar en dat geld werd ook besteed aan het bestrijden van die stropers. Eén dier opofferen om met dat geld vele andere neushoorns te redden,.. Is dat pervers of een geniaal plan? De zaal was verdeeld, maar door de aanpak van Sandel groeide bij iedereen het besef dat het moeilijk is in te schatten waarop je standpunten en intuïtie nu echt zijn gebaseerd.      

De kwaliteit van de opening van Brainwash was dit jaar zo hoog, dat je als bezoeker na bijna anderhalf uur met het gevoel 'dit alleen al was de moeite waard om overvolle treinen te trotseren' de Nationale Opera verliet. Dankzij grote rode ballonen en lange linten vond je veel beter dan vorig jaar de route naar een van de andere twaalf festival-locaties.
Toch werd die middag de vervelende kant van keuzestress soms weer zichtbaar. Langs diezelfde route lagen relatief weinig leuke eettentjes en de wachttijd bij de eetpunten van het festival waren ook dit jaar vaak zo lang dat je er bijna zeker van was dat je een gekozen programmaonderdeel alsnog kon schrappen. Maar uiteindelijk bleef ook voor mij een flinke portie inspiratie en nadenkwerk over dankzij:
-John-Paul Flintoff en zijn talk over hoe je het beste kunt omgaan met het stemmetje in je hoofd dat altijd negatieve gedachtes influistert.
Oliver Burkeman, de bekende Guardian-columnist die me al getipt was door Jochum Damstra van de organisatie, Zijn boodschap in De Brakke Grond was dat we grote vraagtekens kunnen plaatsen bij het populaire efficiency-denken. Een aardige tip: ga inefficient met je (voice-)mails om, want dan krijg je vanzelf minder reacties. Zo creëer je meer tijd om met bijvoorbeeld innovatie bezig te zijn. Ik ga in elk geval zijn boek 'Tegengif' binnenkort een keer lezen. Daarin beweert Burkeman dat je beslist niet gelukkig wordt als je alleen maar positief probeert te denken.
- Jan Jaap van der Wal had een ijzersterke talk/act over migratie.
- De nieuwe Bildung Academie van UvA-studenten speelde een soort game met het publiek om te laten ervaren hoe bevooroordeeld je kunt zijn zonder dat je dat echt in de gaten hebt. Een initiatief om te blijven volgen.

Tegenvallers bij deze editie? Ja, die waren er ook. Bijvoorbeeld de nieuwe Denker des Vaderlands Marli Huijer. Haar voorganger René Gude verraste je bijna altijd met nieuwe invalshoeken. Het verhaal dat Marli Huijer over de Tussenruimte vertelde (hoe kunnen we dat wat er tussen mensen is – de publieke ruimte, de omgeving, de netwerken – zo inrichten dat zoveel mogelijk mensen zich er thuis voelen?) heeft ze al zo vaak in de media verteld en uitgelegd dat het nu tijd wordt voor andere thema's). Dat laatste geldt nog meer voor de invloedrijke trendwatcher Farid Tabarki. De eerste keer dat ik hem zijn verhaal over de vloeibare maatschappij hoorde vertellen, was ik erg enthousiast. Zaterdag ratelde hij precies hetzelfde verhaal op de automatische piloot af. Ofschoon hij in goede gezelschap vertoeft - vorig jaar presteerde ook de grote Alain de Botton het om op Brainwash zielloos zijn verhaal voor de zoveelste keer ongewijzigd af te steken - moet ook Tabarki snel werken aan nieuwe inzichten om geloofwaardig te blijven. En met zoveel talent en slimheid mag dat geen probleem zijn. Het vraagt alleen maar enig reflectievermogen en extra inzet.

Brainwash was dus opnieuw het festival van de vele prikkels. De meest verrassende heb ik tot het laatste bewaard. Ze keek me aan, overbrugde plotseling 32 wachtenden in een lange rij voor de Expo-zaal in De Brakke Grond om mij in amper 86 seconden een zalig geluksgevoel te bezorgen met... haar hoofdmassage-spin. Uiteindelijk bleek dat en niet een filosofische invalshoek het beste medicijn voor mijn keuzestress..Dat Brainwash 2015 mij nu dus eerder naar Blokker dan naar een boekenwinkel leidt, had ik vooraf nooit verwacht...